Минатa беше речиси една година откако тој замина. Времето не ја излечи болката. Напротив — ја направи подлабока, потивка, потешка. Секоја недела, таа го носеше истото црно фустанче, внимателно го врзуваше црниот шамиче и одеше по познатиот пат меѓу надгробните плочи. Во рацете секогаш носеше свежи гладиоли. Во срцето — празнина што ништо не можеше да ја исполни.

Тоа утро не беше ништо поразлично. Истата тишина. Истата студена сенка меѓу камените споменици. Истите чекори што одекнуваа тивко на чакалот. Но кога пристигна до неговиот гроб — нешто беше поинакво. Нешто не беше на своето место.

Најпрво помисли дека е игра на светлина. Потоа замижа, па повторно погледна. И срцето ѝ падна во стомакот.

Дупка. Црна, нерамна, длабока дупка. Токму до надгробната плоча, под местото каде секогаш ги оставаше цвеќињата. Земјата беше растурена, разнишана, мека — како неодамна да била копана. Однадвор? Или, уште полошо… одвнатре?

Застана во место. Гладиолите ѝ паднаа од рацете и легнаа покрај отворот. Дишењето ѝ се забави, студ ја зграби низ ’рбетот. Полека клекна, со една рака допирајќи ја плочата, како да бара поддршка од покојниот. Стравот ѝ се ширеше низ телото.

— Ова не е можно… некој се обидел да го отвори гробот? — шепна таа.

Во главата ѝ вриеја мисли. Кој би го направил тоа? Вандали? Психопати? Некоја мрачна игра? Но зошто токму на гробот на нејзиниот маж?

Се наведе внимателно и погледна внатре. Од дупката излегуваше студ и чуден мирис. Потоа — го виде тоа.

На околу метар и половина длабочина, лежеше нешто. Нешто во старо платно, врзано со јаже. Изгледаше како некаква вреќа. И… се движеше.

Одскокна назад, со очи широко отворени од ужас. Телефонот ѝ речиси испадна од рацете. Брзо го побара бројот на чуварот на гробиштата. Гласот ѝ беше наполно трескавичен.

Чуварот дојде за петнаесет минути со двајца работници. Тројцата гледаа во дупката без збор. Еден посвети со батериска лампа. Вреќата сè уште беше таму. Сега неподвижна. Но во воздухот се чувствуваше нешто — тешко, невидливо, присутно.

Полека ја извадија вреќата. Тешка беше. Со претпазливост ја отворија.

Тоа не беше тело. Ниту коски. Ниту нешто човечко.

Во вреќата имаше кукла.

Стара, рачно сошиена. Со очи од црни копчиња и уста затворена со дебел црн конец во форма на крст. Завиткана во платно со дамки од непозната течност. А на градите ѝ беше пришиено парче хартија. Со женски ракопис.

“Ти нема да заминеш. Јас сè уште сум тука.”

Чуварот се прекрсти. Еден од работниците ја шутна куклата и ја нагази. Но вдовицата стоеше неподвижна. Тие зборови… тие ги кажала таа. Во болницата. Во последните минути на неговиот живот. Ги изговори шепотејќи низ солзи.

Никој не беше со неа тогаш. Никој не можел да слушне.

Кој ги запишал? И зошто ја закопал таа кукла тука?

Полицијата дојде. Ја зеде куклата и пораката. Ветија истрага. Но никогаш не се јавија. Ни збор, ни објаснување.

Од тој ден таа никогаш не се врати на гробот. Се пресели кај сестра ѝ во друг град. Но секоја недела ноќе, ист сон: нејзиниот маж стои крај дупката, гледа во неа молкум. А кај неговите нозе — истата таа кукла.

Некои велат — злобна шега. Други — древен ритуал. Трети молчат. Но таа знае едно:

Тој ден нешто беше ослободено.
И тоа нешто нема намера повторно да биде погребано.