Во истиот момент ми се стегна грлото, а прстите ми ослабеа толку што букетот ми се лизна од дланките и падна на земјата со глув звук. Не можев да дишам. На спомен-плочата, веднаш под името на неговата прва сопруга, ме гледаше… моето лице.

Тоа не беше обична сличност. Не беше случајност, ниту привид од далечина. Жената на фотографијата – жената што тој ми кажа дека трагично загинала – личеше на мене до последен детал: истата линија на вилицата, истите очи со малку потемен раб, дури и истиот оној половичен, малку тивок насмев кој отсекогаш го сметав за моја особеност.

Се наведнав поблиску, неспособна да трепнам. Ладен бран помина низ целото мое тело. Ми се чинеше дека гледам во сопствената снимка, само постара за неколку години, како да сум јас од некој друг живот. Во тишината на гробиштата дури и сопствениот здив ми одекнуваше во ушите.

„Ова… ова не е можно,“ шепнав. Гласот ми беше скршен, едвај препознатлив.

Но фотографијата беше таму. Цврсто залепена. Јасна, неизбришлива. Под неа – датумот на раѓање, датумот на смртта… и мал метален натпис кој најпрво не го забележав. Со треперлива рака го тргнав венчето настрана. И тогаш ги прочитав зборовите што ми го парализираа срцето:

„На мојата сакана жена… Засекогаш иста.“

Се` ми се испушти од раце. Нозете ми омалеа. Тоа „засекогаш иста“ се забиваше во мене како нож. Што значеше тоа? Зошто би го напишал токму тоа? И зошто никогаш – ни еднаш – не ми спомна колку неверојатно ѝ личам?

Едно по едно, ми се појавија сите моменти што некогаш ми изгледаа чудни:
какo ме гледаше првиот пат, со мешавина од восхит и… изненадување.
Какосекојпат кога ќе ја спомнеше минатата, му се менуваше лицето, стануваше напнат, како да се плаши од нешто невидливо.
И оној миг кога случајно ме повика со друго име – името што сега го гледав пред себе, врежано во мермерот.

До вчера тоа го припишував на болката од загубата. Но сега? Сега добиваше сосема друга боја.

Погледнав околу себе, чувствувајќи чуден притисок, како некој да стои зад мене и да го следи секој мој здив. Но немаше никој. Само камења, сенки и барем илјада прашања што се натрупуваа во мојата глава.

Одеднаш чувствував дека не сум само посетител тука. Чувствував дека сум… натрапник, кој ненадејно го нарушил нечииот мир.

Ги собрав силите и тргнав назад кон автомобилот, но секој чекор ми беше тежок. Како нешто да ми тежи на срцето. Кога конечно седнав, рацете ми толку ми се тресеа што едвај го свртев клучот.

Стартував и за миг останав така, со челото наслонето на воланот. Тогаш ме погоди уште една мисла – една многу пострашна:

Ако јас открив сè ова… значи дека и тој знае.
Знае како изгледам. Знае колку личам на неа.
И знаел тоа уште од првиот миг кога ме виде.

Дали навистина ме избра затоа што ме сакаше?
Или затоа што сум… замена?

Срцето ми потона. Погледнав повторно кон гробиштата – и некако ми се чинеше дека очите од фотографијата сè уште ми го прободуваат грбот.

Едно беше јасно:

Ова е тајна што тој ја чувал со години.
Тајна што можеби ја крие причината за нејзината смрт.
Тајна што може да го уништи нашиот брак пред да започне.

Мора да се вратам дома.
Мора да го погледнам право во очи.
Мора да ја дознаам вистината – без разлика каква е, без разлика колку боли.

Затоа што ако ова што го видов денес е само дел од приказната… тогаш остатокот е многу пострашен отколку што некогаш сум можела да замислам.