Секогаш сум ја гледала мојата баба како подготвува мали, обични јадења, но со некаков волшебен допир што никогаш не успеав да го разберам. Дури и наједноставните рецепти кај неа имаа вкус што тешко се опишува – топло, домашно, умирувачко, како да јадеш спомен од детството.
Но имаше една чудна навика што никогаш не можев да ја сфатам: таа постојано користеше лук. Не само како зачин, не само во едно јадење, туку буквално во секој оброк што го правеше. Некогаш дури и го печеше самостојно, го мешаше во млеко, го оставаше да стои во тегли настрана, или го додавеше во супи, салати, сосови, па и во јадења во кои, барем според мене, не му беше местото.
Се сеќавам на моменти кога ќе ѝ речев:
„Бабо, зошто толку лук? Зарем не е премногу?“
А таа секогаш ќе ми одговореше со својата препознатлива тивка насмевка:
„Кога ќе пораснеш, ќе разбереш.“
Никогаш не објаснуваше повеќе од тоа. Само ја продолжуваше својата работа, сечејќи го лукот нежно, како да држи нешто многу поважно од зачин.
И јас, како и сите млади, мислев дека тоа е само стар навик. Или дека едноставно сака таков вкус. Но вистината беше далеку, далеку подлабока.
Сè се смени една вечер кога ја посетив. Влегов дома и веднаш го почувствував мирисот на лукот што се печеше во рерна. Мирис кој ја исполнуваше целата куќа.
„Повторно лук?“, се пошегував.
Но оваа вечер баба ми не се насмевна веднаш. Наместо тоа, седна до мене, која веќе пораснато девојче, и ми рече:
„Време е да знаеш.“
Таа рече дека лукот не бил само храна за неа. Не бил ни само лек. Тој бил нешто што ја чувало жива, буквално.
Кога била млада, преживеала тежок период. Немање, болести, студени зими. Еднаш дури и лекарите ѝ рекле дека ќе има слаб имунитет цел живот и дека треба да биде внимателна. Но таа, тврдоглава и паметна како секогаш, решила да го слуша својот ум, не прогнозите. Таа почнала да истражува, да чита и да слуша стари луѓе кои знаеле работи што денешната медицина ги занемарува.
Лукот станал нејзиниот најсилен сојузник.
„Лукот ме спаси од многу нешта“, ми рече. „Од настини, од воспаленија, од умор, од стрес. Тој ме држеше на нозе кога мислев дека ќе паднам. Ме одбрани кога немав друг начин да се заштитам.“
Потоа ми раскажа како во селото каде што пораснала, луѓето со години го користеле лукот како природен антибиотик. Им помагал на децата во зими, на старите при тешко дишење, на жените после напорни денови. Ми објасни дека лукот, кога се користи правилно – печен, варен, суров, смелкан, исушен – има моќ што многумина ја потценуваат.
Јас седев немо и ја гледав, со чувство дека слушам нешто што одамна требало да го знам.
Но најмногу ме погоди моментот кога ми призна:
„Секој пат кога готвам за тебе, додавам лук. Не за вкус. Туку за да те чувам.“
Овие зборови ме погодија во длабочината на душата. Разбрав дека сè што правела било тивко, нежно, без да бара благодарност. Како што прават сите вистински баби.
Кога заминав дома, не можев да престанам да размислувам за нејзините зборови. Почнав да истражувам. Да читам. Да пробувам. И тогаш ја открив вистината:
Лукот е природен чудотворец.
Не само за имунитет.
Туку за срцето, крвните садови, нервниот систем, варењето, кожата, па дури и сонот.
Секој ден учев ново нешто што ме воодушевуваше. Но и ме правеше малку тажна, бидејќи сфатив дека колку многу мудрост крие еден стар дом, стар глас и стар рецепт.
Оттогаш, и јас го користам лукот речиси секој ден – не затоа што баба ми така правела, туку затоа што разбирам. Затоа што чувствувам. Затоа што гледам промени во себе. Затоа што нејзината мудрост живее преку мене.
И секој пат кога ќе го мирисам во кујната, чувствувам како да стои до мене, тивка и мудра, како да ми вели:
„Види? Ти кажав дека ќе разбереш.“
И навистина разбрав.