Тоа требаше да биде тивко и достоинствено збогување. Мал рурален погреб, скромен и со почит, во едно заборавено село на работ од шумата. Луѓето се собраа во црнина за да му оддадат последна почит на Арег Налбандјан, 57-годишен осаменик кој повеќето го познаваа само по гласини.

Но она што се случи покрај неговиот гроб, стана приказна што подоцна ја прераскажуваа сите – не само во селото, туку и низ целата земја.

Погребот почна тивко. Свештеникот шепотеше молитви, неколку роднини стоеја во тага, а ковчегот полека се спушташе во свежо ископаната земја. Но тогаш – крик.

Еден од гробарите одеднаш отскокна назад, преплашен.

Од земјата почнаа да излегуваат змии.

Не една, не две. Десетици. Долги, тенки, шиштејќи се провлекуваа меѓу нозете на луѓето, ползеа преку венците и се губеа меѓу гробовите. И потоа – шкорпии. Црни, сјајни, со високо исправени опашки. Излегуваа од рабовите на гробот, како да беа повикани.

Паника. Жени врескаа, некои фрлија цвеќиња и избегаа. Една баба падна во несвест. Свештеникот стоеше во место, побледен. Дури и најхрабрите молчеа, неспособни да реагираат.

А меѓу сите тие, стоеше само еден човек – неподвижен.

Старец по име Армен, пензиониран учител. Тивко рече:

„Тој ја проколна земјата… а сега земјата му го враќа долгот.“

Кој беше Арег Налбандјан?
Арег беше познат како чуден човек. Живееше сам во стара камена куќа крај шумата. Не примаше гости. Велеше дека после зајдисонце не треба да се зборува на глас. Децата велеа дека виделе како црта чудни знаци во градината. Некои сведочеа дека го слушале како зборува на непознат јазик за време на грмотевици.

Гласини. Но доволно за да луѓето го избегнуваат.

Кога умре – од природни причини – само неколкумина дојдоа од сочувство. Другите – од љубопитност. Или можеби од страв, да се уверат дека навистина е мртов.

Шокантното откритие
По настанот, властите го затворија гробиштето. Повикаа стручњаци за инсекти и токсични животни. Но она што го најдоа беше уште пострашно.

Под гробот, околу еден метар под земја, беше откриен стар глинен сад. Затворен со восок, обвиткан со мувлосана ткаенина. Внатре: исушени треви, животински коски, заби – и најстрашно од сè – свиткан свиток напишан на класичен ерменски.

Во преводот се зборувало за „ритуал на запечатување“, за „вратата што не смее да се отвори“, за „сила што не може да се уништи, туку само да се затвори“.

Тоа не бил обичен гроб.

Тоа било ритуално затворен простор, создаден за да задржи нешто внатре. А со погребот на Арег, печатот бил скршен.

Случајност или древна моќ?
Некои експерти тврдеа дека станува збор за случајност – дека мирисот на билките или разложувањето привлекле животни. Но други, особено етнолози, беа уверени:

„Ова совршено се совпаѓа со античките кавказки ритуали за обуздување на духовна енергија. Тоа не е мит – тоа е изгубено знаење.“

Што следува?
Гробот е затворен. Поставена е ограда. Куќата на Арег е запечатена – во подрумот се пронајдени истите симболи како на свитокот. Никој повеќе не влегува таму.

Селаните молчат. Некои тврдат дека ноќе гледаат светла во шумата. Други велат дека слушаат шепотење од правецот на гробот.

Но едно е сигурно:

Овој погреб не беше крај. Тој беше почеток.