Во затвор од строг режим, животот се движи по свои, сурови и брутални правила. Секое утро таму почнува со вресок од стражарот, а секоја ноќ завршува со страв во мислите и со сон што ретко донесува мир. Човек таму учи да молчи, да набљудува, да пресметува, да знае кому може да верува, а од кого треба да се чува.

Во тој свет се најдов и јас. Не поради кражба, не поради убиство, туку поради тепачка во која ја бранев честа на најблиската личност. Судот пресуди – седум години затвор. Надвор остана мојата жена, Ана. Беше бремена три месеци. Знаевме дека ќе биде син. Сакавме да го крстиме Никола.

Ана ми пишуваше секоја недела. Хартија со нејзин ракопис, мирис на дом, зборови што ме држеа жив. Секоја нејзина реченица ми даваше сила. Знаев дека се бори сама – без родители наближни, без пријатели што реално ќе бидат тука. Само таа и нашето неродено дете.

По неколку месеци, се реши да дојде на посета. Помина низ понижувачки контроли, испрашувања, чекање. Но дојде. Убаво облечена, со трепет во очите, со стомак што веќе ја откриваше тајната. Нејзината рака дрхтеше кога се допревме преку студеното стакло. Се смееше, но очите ѝ беа влажни. Ми зборуваше тивко, како да се плашеше некој да не ѝ ги украде тие неколку минути.

На излегување, двајца стражари ја придружуваа низ ходникот назад кон излезот. Тогаш наидоа неколку затвореници, токму излезени од работилницата. Беа прегладнети од години без женско друштво. Некој се поднасмеа, друг пушти вулгарен коментар. Еден пријде премногу блиску. Го викаа Ќелавиот. Во затворот сите го знаеја. И се плашеа од него.

— Гледај ја малата со мешето… — рече со поглед полн со животинска желба. — Ајде малку да се позабавиме…

Времето како да застана. Во тој момент, таа беше беспомошна, во свет каде што моралот ретко преживува. Стражарите беа незаинтересирани. Имаше само тишина и неизвесност.

Но се случи нешто што никој не го очекуваше.

Од групата излезе еден, кого сите го викаа Професорот. Беше тивок, повлечен, стар затвореник со очи што виделе сè. Поранешен универзитетски професор по филозофија, осуден за убиство во афект. Никогаш не бараше проблеми, но кога стануваше збор за неправда – не молчеше.

— Повлечи се, Ќелави — рече мирно.

Молчеше целиот ходник. Никој не се осмелуваше да му се спротивстави на Ќелавиот. Но тој сега се соочи со поглед што не трепкаше. Поглед на човек што нема што да изгуби.

— Што си ти бе, философе? — залаја Ќелавиот.

Но не се доближи. Само стоеше. И знаеше – ако тргне, нема да заврши добро.

Во тој миг се појави и стражар, ја поведе Ана без збор. Професорот само се сврте и се врати кај групата. Никој ништо не праша. Никој не зборуваше.

Таа вечер не спиев. Во мислите ми се вртеше сцената одново и одново. Помислата што можело да се случи ме парализираше.

По неколку дена му пријдов на Професорот. Не му се заблагодарив. Само седнав. И почнавме да зборуваме. За правдата. За доблеста. За тоа како човек може да остане човек дури и кога е опкружен со ѕверови.

Ана роди по неколку месеци. Никола. Здраво момче, со нејзини очи. Го видов за првпат по една година, кога добив дозвола за кратко видување.

Половина година пред да излезам – Професорот почина. Срцев удар. Тивко, без врева. Отиде како што живееше — достоинствено.

По ослободувањето, прво што направив беше да отидам на неговиот гроб. Донесов плочка со едноставен натпис: „Тој остана човек.“

Можеби оваа приказна нема да биде дел од вестите. Нема сензационализам, нема хероизам во класичната смисла. Но за мене, ова е приказна за вистинска храброст. За тоа дека понекогаш, доволно е само еден човек да каже „не“ — и да спречи темнината да победи.